Po raz kolejny, na przestrzeni ostatnich lat, w Wielkiej Brytanii dochodzi do sytuacji, w której sądy – wbrew woli rodziny pacjenta, opiniom części lekarzy, a nawet gotowości podjęcia leczenia pacjenta przez zagraniczne kliniki – przesądzają o odłączeniu dziecka od aparatury podtrzymującej życie. W roku 2018 sądy zadecydowały o przerwaniu terapii małego Alfiego Evansa, któremu pomoc oferowały m.in. Watykan czy Polska. Latem 2022 r. w podobnej sytuacji znaleźli się rodzice dwunastoletniego Archiego Battersbee.
Co stwierdzili lekarze?
7 kwietnia 2022 r. Archie Battersbee został odnaleziony nieprzytomny w swoim domu. Jego stan był prawdopodobnie skutkiem wzięcia udziału w niebezpiecznym, popularnym wśród nastolatków wyzwaniu internetowym, tzw. blackout challange, polegającym na podduszaniu się aż do utraty świadomości[1]. Pod koniec maja u pozostającego w śpiączce chłopca przeprowadzono rezonans magnetyczny, w wyniku którego stwierdzono „brak aktywności mózgu i znaczną martwicę jego tkanek” oraz wysokie prawdopodobieństwo śmierci pnia mózgu[2], co ma – zdaniem lekarzy opiekujących się pacjentem – uzasadniać odłączenie chłopca od aparatury podtrzymującej życie[3]. W tym miejscu warto odnotować, że kwestia „śmierci mózgowej” nie jest kwestią jednoznaczną i stale budzi wiele kontrowersji w środowisku medycznym. Przykładowo Krzysztof Sobczak i Agata Janaszczyk w publikacji „Kontrowersje wokół neurologicznego kryterium śmierci mózgu” piszą: „Nowa neurologiczna definicja śmierci jest definicją zbudowaną na fundamencie „umowy społecznej”. Kryteria, jakie przyjęto do orzekania śmierci, mają charakter umowny, podobnie jak zbiór testów określających techniczne warunki stwierdzenia zgonu. Śmierć mózgu orzekana na gruncie medycyny ma więc charakter formalno-prawny, nie stwierdza więc zgonu z punktu wiedzenia kryteriów naturalnych”[4].
Mimo kontrowersji związanych ze śmiercią mózgową, tj. brakiem pewności, czy taka miała miejsce w opisywanym przypadku, Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa orzekł, że 31 maja 2022 r. (w dniu wykonania rezonansu) doszło do zgonu chłopca i nakazał odłączenie od aparatury podtrzymującej życie. Rodzice nie zgodzili się z decyzją sądu, twierdząc, że badania są niewystarczające, brak jest dodatkowych ekspertyz dla podejmowania tak poważnych decyzji oraz upłynęło zbyt mało czas, aby przesądzać o dalszym życiu chłopca. Taką argumentacje 29 czerwca 2022 r. przyjął Sąd Apelacyjny przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy 15 lipca podtrzymał swoją decyzję z pierwszej instancji[5].
Determinacja rodziców
Walkę o życie dziecka wspiera brytyjski rząd. Odłączenie od aparatury było zaplanowane na 3 sierpnia 2022 r. na godz. 12:00 czasu polskiego, jednak rodzice złożyli w tej sprawie skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej ETPCz). Tego samego dnia wieczorem ETPCz odrzucił wniosek rodziców chłopca, uzasadniając, że „nie jest władny ingerować w orzeczenia brytyjskich sądów o zasadność kontynuowania leczenia”[6].
Rodzice chłopca, po odrzuceniu wniosku przez ETPCz, zwrócili się z wnioskiem do Sądu Najwyższego o możliwość przeniesienia chłopca do hospicjum, aby mógł godnie umrzeć i rodzice mogli się z nim pożegnać w spokoju. Zdaniem Barts NHS Health Trust (sieć szpitali, w którym przebywa chłopiec), „przeniesienie chłopca ze szpitalnego łóżka może wiązać się ze „znacznym ryzykiem” i „przyspieszy przedwczesne pogorszenie” stanu Archiego. Prawnicy Barts Health NHS Trust przekazali w liście cytowanym przez BBC, że każdy wniosek o przeniesienie Archiego do hospicjum będzie „sprzeczny zarówno z procedurami, jak i najlepszym jego interesem”[7].
Kontrowersyjna interpretacja pojęcia „dobra pacjenta”
Ponadto, zauważyć trzeba, że Fiona Paterson, reprezentująca szpital, w którym przebywa Archie, stwierdziła, że „nawet jeśli Archie nie doznał śmierci mózgowej, jego zespół leczący uważa, że jest wysoce nieprawdopodobne, aby kiedykolwiek odzyskał on przytomność. W jego najlepszym interesie jest wyłączenie wentylacji mechanicznej”[8]. Z oświadczenia kobiety wynika zatem, że rzekomo ustalona wcześniej śmierć pnia mózgu chłopca, która miała uzasadniać pozbawienie go życia, nie jest jednak pewna, a argumentem przemawiającym za odłączeniem od aparatury ma być teraz szokująca interpretacja pojęcia „dobro pacjenta”. Podobnie sędziowie rozpatrujący sprawę przed wnioskiem rodziców o przeniesienie do hospicjum stwierdzili m.in., że „każdy dzień kontynuowania leczenia podtrzymującego życie jest sprzeczny z jego dobrem”[9].
Postawa sędziów, jak i lekarzy opiekujących się chłopcem bulwersuje i jest niezrozumiała. Z opisywanego w mediach stanu faktycznego wynika, że małoletniemu pacjentowi odmawia się nie tylko dalszej terapii, ale również prawa do godnej śmierci, którą może zapewnić hospicjum. W sytuacji, w której stwierdzono brak szans na uratowanie życia dziecka, odmawianie mu prawa do godnej, spokojnej śmierci w obecności najbliższej rodziny, ze względu na możliwe „pogorszenie jego stanu”, uznać trzeba za zamach na godność chłopca.
Jan Melon, analityk Centrum Prawa Medycznego i Bioetyki Instytutu Ordo Iuris
[1]https://www.medonet.pl/zdrowie/wiadomosci,wielka-brytania–archie-nie-zostal-odlaczony-od-aparatury–rodzice-walcza,artykul,69761676.html (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
[2]https://pl.aleteia.org/2022/08/03/archie-nie-zostal-odlaczony-od-aparatury/?fbclid=IwAR1ByktsZSEEs-0XBkgYYbzLljyZohXRL6W5iZ0ehIxEg0-KZhQCsQ1KVtk&utm_medium=aleteiapl&utm_source=facebook (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
[3] https://wiadomosci.wp.pl/archie-battersbee-koniec-batalii-o-zycie-chlopca-zabil-go-blackout-challenge-6797714066553824a (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
[4]K. Sobczak, A. Janaszczyk, Kontrowersje wokół neurologicznego kryterium śmierci mózgu, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/19705/15419 (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
[5]https://pl.aleteia.org/2022/08/03/archie-nie-zostal-odlaczony-od-aparatury/?fbclid=IwAR1ByktsZSEEs-0XBkgYYbzLljyZohXRL6W5iZ0ehIxEg0-KZhQCsQ1KVtk&utm_medium=aleteiapl&utm_source=facebook (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
[6] Tamże.
[7]https://tvn24.pl/swiat/wielka-brytania-rodzice-archiego-battersbee-chca-przeniesc-go-do-hospicjum-6056328 (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
[8]https://pl.aleteia.org/2022/08/03/archie-nie-zostal-odlaczony-od-aparatury/?fbclid=IwAR1ByktsZSEEs-0XBkgYYbzLljyZohXRL6W5iZ0ehIxEg0-KZhQCsQ1KVtk&utm_medium=aleteiapl&utm_source=facebook (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
[9]https://tvn24.pl/swiat/wielka-brytania-rodzice-archiego-battersbee-chca-przeniesc-go-do-hospicjum-6056328 (dostęp 4 sierpnia 2022 r.).
